Elbląg a Maksymilian Toeppen

W historii Elbląga ważną rolę odegrał znany pruski historyk Maks Toeppen. Urodził się 4 kwietnia 1822 roku w Królewcu. Tam spędził lata młodości, tam ukończył szkołę średnią i uniwersytet, na którym   wieku 25 lat ukończył pracę  doktorską poświęconą średniowiecznej i współczesnej historiografii Prus. Został także prywatnym docentem.  Wobec negatywnych dla Toeppena opinii  na temat  jego przyszłości na uniwersytecie królewieckim wyrażonych przez profesora Johannesa Voigta  odrzucona została jego prośba  o stałą pomoc finansową na prowadzenie badań nad przeszłością Prus w Królewcu.  24 marca 1848 roku Toeppen przeniósł się do Elbląga. Tu poznał Henryka Ferdynanda Neumanna, elbląskiego aptekarza, który zajmował się od lat przeszłością miasta. Był radnym, był archiwistą miejskim, porządkował miejskie archiwum.  Neumann pomógł Toeppenowi rozpocząć pracę naukową. Znajomość ta trwała wiele lat także w czasie, kiedy Toeppen mieszkał i pracował w Poznaniu ( w latach 1850-1854), w Olsztynku (1854-1869) i w Kwidzynie (1869-1882). Toeppenowi wypożyczano kroniki Elbląga kiedy pracował w Poznaniu i w Olsztynku.  Pracę Toeppena cechowała nowoczesność warsztatu naukowego dzięki dostępowi  do archiwaliów i przekazów dawnej historiografii pruskiej. Kiedy pracował w Kwidzynie opublikował „Starożytności elbląskie”, jak twierdzi się, powstałe z wypisów ze źródeł średniowiecznego Elbląga i stanowiące początek twórczości Toeppena związanej z Elblągiem. W 1882 r. Toeppen został przeniesiony do Elbląga na stanowisko dyrektora gimnazjum.  W tym okresie opracował trzytomowe dzieło Israel Hoppe des ersten schwedisch-polnischen Krieges In Preußen nebst Anhang. Najważniejszą rolę dla Elbląga odegrało studium Toeppena poświecone rozwojowi przestrzennemu miasta, które jest fundamentem badań nad układem przestrzennym miasta w jego dziejach. Wielkim osiągnięciem Toeppena stało się pięciotomowe wydawnictwo źródłowe Akta zjazdów stanów pruskich pod władza Zakonu Niemieckiego zawierające obraz powstania i roli stanów pruskich do 1525 r. Część prac Toeppena został wydana po jego śmierci tj. m.in. Elbląska księga wojenna, Najstarsze toruńskie kroniki miejskie, Przyczynek do historii delty Wisły. Do wydania ich przyczynił się syn – Robert.
Toeppen przeszedł na emeryturę w 1893 roku; wtedy to odbyło się uroczyste odnowienie dyplomu doktorskiego  na uniwersytecie w Königsbergu, a w Elblągu nadanie honorowego obywatelstwa miasta.

Marian Biskup