Większość przechowywanych dzisiaj w Bibliotece Elbląskiej pism okazjonalnych pochodzi z byłej Biblioteki Gimnazjalnej, późniejszej Miejskiej. Są to druki gratulacyjne, ślubne, żałobne, jubileuszowe oraz wiersze na różne okazje ( np. podziękowanie za wyzdrowienie). Najczęściej dotyczą aspektów biograficznych oraz odnoszą się do gimnazjum ( Pol.8.II.515-626),( Pol.8.II.1366-1380). Pisma okolicznościowe zwykle oprawione są w klocki – czyli są współoprawne z różnymi drukami pod względem tematycznym i rokiem wydania. W zasobach bibliotecznych można odnaleźć duży zbiór druków powstałych w XVI w. dla elbląskich mieszczan i znanych osobistości. W większości pisma z tego okresu wywodzą się z Gdańska albo innych miast Prus Królewskich i Książęcych. Druki te pozwalają nam wyodrębnić autora, tytuł, słowo wstępne, dedykację, przypisy i motta. Większość druków pod względem estetycznym jest skromna - bez ozdobników. Pierwsza wydrukowana w Elblągu poezja okolicznościowa pochodzi z 1605 i 1609 roku (Pol.7.II.1898 ; Pol.7.II.787). Druki pisane były wyłącznie po łacinie, czasami po grecku. Strony tytułowe podają nam szczegółowe informacje dotyczące adresatów. Często pisma zbiorowe były publikowane przez duchownych, nauczycieli oraz osoby prywatne i wydawane były w jednym druku. Znajdujące się na stronach miejsce na tekst było dobrze zagospodarowane. Wiersze różnych autorów drukowane były bardzo ciasno, oddzielane jedynie liniami, zapewniając czytelnikowi chociaż w ten sposób nieco lepszą orientację. Wyraźne zmiany zauważyć można w wieku XVII, strony tytułowe były już środkowane i atrakcyjniej kształtowane...

Medycyna jest jedną z najstarszych nauk, której podstawy stworzył najwybitniejszy lekarz grecki Hipokrates (ok.460-377 r.p.n.e.). W swoim dziele „O dawnej medycynie” przedstawił poglądy i metody lecznicze z przeszłości. Napisał także traktat: „O powietrzu, wodach i klimatach”, w którym podkreślał znaczenie czynników środowiskowych na zdrowie ludzkie. Nie jest łatwe ustalenie początków historii medycyny jako nauki. Momentem uchwytnym dla dzisiejszych badaczy jest ukazanie się pierwszych dzieł, traktujących o medycynie, o życiu lekarzy i przeszłości. Za początek biograficznego okresu historii medycyny przyjmuje się napisanie przez lekarza arabskiego Ibn Abi Usejbi (1203-1269) życiorysów 399 lekarzy hinduskich, greckich, rzymskich i arabskich. Kolejnymi byli ; Guy de Chauliac (1300-1368) i Giovanni Tortilli (1400-1466), którego utwór napisany był w formie listów. Kolejnym etapem rozwoju historii medycyny, rozpoczynającym się w XVI stuleciu, było opisywanie pism medycznych. Stąd też okres nazywany był biograficzno-literackim. Pierwszym drukowanym dziełem było „Liber de medicinae clarin scriptoribus, (1506) – Symphoriena Champiera. Jest to dzieło przedstawiające zarówno lekarzy jak i ich pisma, postaci historyczne – wzbogacone legendami oraz postaciami bogów m.in. Apolla i Asklepiosa. Okres ten zbliża swoją formą dzieła do wydawnictw encyklopedycznych, w których widnieje układ alfabetyczny lub tematyczny. Biblioteka Elbląska w swoich zbiorach posiada wiele dzieł związanych z medycyną, jej rozwojem i historią...

II wojna światowa przyniosła ogromne straty i zniszczenia w mieście Elblągu. Dodatkowo wycofujące się wojska niemieckie wywiozły najcenniejsze zabytki rękopiśmienne i inkunabuły. Dla nas spadkobierców – elblążan, na szczęście wojska nie zdołały zabrać całego zbioru liczącego ok. 80 tysięcy woluminów. Zbiory dawnej biblioteki uległy rozproszeniu, a straty są dziś trudne do dokładnego oszacowania. W Elblągu brakowało dobrych warunków do przechowywania tych cennych książek. Zbiór dawnej biblioteki miejskiej został przekazany do Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w listopadzie 1947 roku jako depozyt (na okres pięćdziesięciu lat). Była to decyzja podjęta przez Ministerstwo Oświaty. Do Torunia przekazano 65 tysięcy książek. Wśród starych druków książnicy elbląskiej znalazły się fragmenty prywatnych księgozbiorów mieszczańskich, przekazywanych jej w ciągu wieków. Częściowe badania na księgozbiorze elbląskim ujawniły 600 pozycji pochodzących z dawnych księgozbiorów prywatnych mieszczan XVI i pierwszej połowy XVII w. Informacje uzyskane na podstawie analizy książek przechowywanych w Bibliotece UMK w Toruniu zostały uzupełnione dzięki materiałom z Archiwum Gdańskiego. Dużą wartość źródłową dostarcza historia biblioteki gimnazjalnej w Elblągu opracowana przez Johanna Augusta Merza ok. 1840 r. Wymienił on szereg tytułów książek darowanych przez mieszczan (nie zachowanych do współczesnych czasów). Dzięki temu liczba pozycji, znanych nam z tytułu, wzrosła do prawie 700. Badania nad tymi pozycjami umożliwiły wydobycie nazwisk części bibliofilów elbląskich, a także charakterystyki tych zbiorów. W omawianym okresie Elbląg stanowił silny ośrodek kultury. Od 1535 r. istniała tu pierwsza na terenie Prus Królewskich szkoła średnia, znana jako „gimnazjum”. Swój okres rozkwitu przeżywała, gdy rektorem został Tomasz Rotus, a po nim Jan Mylius. Rotus znany był w Prusach jako wybitny poeta łaciński, nazywano go w panegirykach „pruskim Horacym”. Zgromadził bardzo bogatą prywatną biblioteczkę, złożoną z dzieł teologicznych, filozoficznych i literatury pięknej – głównie pisarzy antycznych. Najstarsze książki w jego zbiorze pochodziły z końca XV w....

Inkunabuł (z łac. incunabula) - najwcześniejsze druki, powstałe przed 1501 r., których wygląd zewnętrzny (krój czcionek, układ kolumn, stosowanie kustoszy, kolofonu itd.) naśladował książki rękopiśmienne. Były to zamierzone działania, mające na celu podwyższyć cenę książki drukowanej przez podobieństwo do bardzo w tym czasie drogiej - rękopiśmiennej.Podobieństwo miało też zadowolić gusta miłośników sztuki pięknego pisania.

Rękopis (manuskrypt) - zapisany odręcznie tekst, w odróżnieniu od powielanego mechanicznie. Termin stosowany zwykle w odniesieniu do zabytkowych książek lub dokumentów pochodzących z okresu przed upowszechnieniem się druku. W takim rozumieniu każdy rękopis jest dziełem niepowtarzalnym o indywidualnych cechach.

Dzięki odzyskaniu księgozbioru zdeponowanego po II wojnie światowej w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Instytutu Bałtyckiego w Gdańsku, zbiory posiadane przez Bibliotekę Elbląską, stanowią jedną z najwspanialszych kolekcji. Główny trzon zbiorów stanowi księgozbiór dawnej Biblioteki Miejskiej (Stadtbibliothek) i Biblioteki Gimnazjum Elbląskiego. Zbiory te liczą blisko 50.000 jednostek.