Inicjał

W średniowieczu pierwsza litera wyodrębnionej części tekstu – wersu, akapitu, charakteryzująca się innym niż pozostała część rękopisów kolorem, wielkością, ozdobnością. Przepisywaniem rękopisów oraz ich ozdabianiem (zaopatrywaniem w inicjały, bordiury, miniatury) zajmowali się zazwyczaj mnisi (skrybowie i iluminatorzy). Początkowo inicjały wyróżniały się jedynie innym kolorem (zapisywano je zwykle czerwonym bądź niebieskim atramentem, w epoce karolińskiej do barwienia inicjałów używano opiłków srebra i złota) i większym niż pozostałe litery rozmiarem. Z czasem zaczęły przyjmować one bardziej ozdobne formy. Wyróżnia się między innymi inicjały figuralne – wypełnione postaciami lub nawet całymi scenami i ornamentalne (geometryczne, zoomorficzne). Romańskie inicjały charakteryzowały się motywami roślinnymi (plecionka, wić roślinna), a także zapożyczonymi z bestiariuszy, w gotyckich inicjałach elementy zdobnicze zaczynają „zasiedlać” literę, która tworzy dla nich ramę, wtedy pojawiają się pierwsze inicjały figuralne. Typy inicjałów zależą też od tego, czy motyw ozdobny wkomponowany jest w środek litery czy też na przykład elementy ilustracyjne tworzą kształt litery. W XIV w. elementy zdobnicze – motywy roślinne wybiegały od inicjału i oplatały tekst, tworząc tzw. bordiurę.