Reformacja

Reformacja – ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku – ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:

luteranizm – 1517, jego twórcą był Marcin Luter, za jedyną podstawę przyjęto Pismo Święte, dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat, który w Kościele Katolickim przestał być przestrzegany (większość księży prowadziła dość rozpustne życie i posiadała wielu nieślubnych potomków[potrzebne źródło]).
anglikanizm – 1534, jego twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.
kalwinizm – 1536, jego twórcą był Jan Kalwin, u jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował dane osoby do zbawienia. Człowiek sam nie mógł osiągnąć zbawienia, mógł tylko sprawiać wrażenie, że taka jest boska wola. Gmina kalwińska miała charakter demokratyczny (seniorzy, pastorzy).
nowożytny antytrynitaryzm – 1562, jego twórcami byli m.in. Miguel Servet i Faust Socyn. Negował istnienie Trójcy Świętej oraz boskość Jezusa, jako sprzeczne z logiką oraz z przekazem biblijnym. Szczególną rolę w tym nurcie odegrali bracia polscy (tzw. arianie), którzy stworzyli filozofię religii i naukę społeczną, znacznie wyprzedzającą epokę.
husytyzm - ruch religijny i polityczny uczniów i zwolenników czeskiego reformatora religijnego Jana Husa, istniejący na przełomie XIV i XV wieku. Podstawowe założenia tej doktryny to: odrzucenie politycznej władzy oraz autorytetu papieży, krytyka dogmatów o sakramentach i łasce, odrzucenie niektórych obrzędów i ceremonii.
anabaptyzm