Gierszewski Stanisław (1929-1993)

Stanisław Gierszewski urodził się 28 sierpnia 1929 roku na Kaszubach w Czarnowie w rodzinie nauczycielskiej. Gierszewscy mieszkali kolejno w Kowalewie i Chełmży, a w latach okupacji w powiecie chojnickim. Jego ojciec podjął walkę zbrojną z niemieckim najeźdźcą, ponosząc tragiczną śmierć jako Komendant Naczelny Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Po wojnie Stanisław Gierszewski znalazł się w Sopocie. Tu ukończył gimnazjum, a następnie podjął studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, które ukończył w 1951 r. W roku następnym uzyskał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu magisterium w zakresie historii. Tam też w 1960 r. zdobył stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy „Elbląski przemysł okrętowy w latach 1570-1815”. Habilitował się na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1972 r. uzyskał stopień naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1980 r. profesora zwyczajnego. Pracował kolejno w Archiwum Państwowym w Gdańsku (1950-1955), w Pracowni Historii Gdańska Instytutu Historii PAN (1955-1966). Od września 1966 r. podjął pracę jako docent w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku. Z tą uczelnią, przekształconą w Uniwersytet Gdański, związał się do końca życia. Profesor S. Gierszewski nie stronił od rozlicznych funkcji służbowych i społecznych. W latach 1967-1970 był prodziekanem Wydziału Humanistycznego WSP w Gdańsku, w okresie 1978-1981 dziekanem Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. W tej ostatniej uczelni był również okresowo dyrektorem Instytutu Historii oraz przez wiele lat kierownikiem Zakładu Historii Polski i powszechnej XVI-XVIII w. Był członkiem kilku towarzystw naukowych : Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, w którym pełnił m.in. funkcję zastępcy sekretarza generalnego i wiceprzewodniczącego Wydziału I Towarzystwa Naukowego w Toruniu i Polskiego Towarzystwa Historycznego. Był również członkiem Komitetu Nauk Historycznych PAN, Komitetu Nauk Demograficznych PAN oraz członkiem komitetów redakcyjnych „Kwartalnika Historycznego”, „Przeszłości Demograficznej Polski”, „Roczników Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, „Rocznika Gdańskiego”, „Rocznika Elbląskiego” (od 1988 r. był jego redaktorem). Redagował m.in. tomy 1-8 „Pomorza Gdańskiego”, 1-10 „Biblioteki Elbląskiej”, zbiorowe prace :”Chojnice – dzieje miasta i powiatu”, „Dzieje ziemi bytomskiej”, „Pomorscy patroni ulic Trójmiasta”, „Historia Słupska” oraz t. 1 Słownika biograficznego Pomorza Nadwiślańskiego”.
Stanisław Gierszewski należy do grona wybitnych znawców nowożytnych dziejów Pomorza Nadwiślańskiego i Polski. Działalność naukową rozwijał od początku w dwóch równolegle prowadzonych kierunkach. Były to studia nad problemami historii gospodarki morskiej Polski feudalnej oraz dziejami ludności polskiej na Pomorzu, szczególnie w okresie zaboru pruskiego. W połowie lat sześćdziesiątych XX wieku wyłonił się trzeci nurt badań – skoncentrowany wokół dziejów miast i mieszczaństwa epoki feudalnej.
Ważniejsze publikacje Stanisława Gierszewskiego :
1953 r. – Elbląski cech amatorski w XVIII wieku, Rocz.Dz. Społ. i Gosp., t. 15 (druk : 1957), s. 241-268
1955 r. – Śródlądowa żegluga Elbląga w latach 1761-1820. Sezony żeglugi i przerwa zimowa, Zap. Hist., t. 21 (druk : 1956), z. ¾, s. 45-62
1957 r. – Statystyka handlu zbożowego w Elblągu w latach 1642-1795, Zap. Hist., t. 23, (druk: 1958), z. 1/3, s. 157-174
1959 r. – Życie portowe Elbląga w XVII i XVIII w.,[w:] Szkice dziejów Pomorza, t. 2, Pomorze nowożytne, Warszawa, s. 313-349
1961 r. – Elbląski przemysł okrętowy w latach 1570-1815, Gdańsk.
- Udział Pomorza Gdańskiego w powstaniu styczniowym, [w:] Szkice z Dziejów Pomorza, cz. 3, Pomorze na progu dziejów najnowszych, Warszawa, s. 210-249
1962 r. – Studia nad dziejami stoczni południowobałtyckich w XVI-XVII wieku, Rocz. Gd., t. 21, 1962, (druk : 1963), s. 113-140
1963 r. – Statystyka żeglugi Gdańska w latach 1670-1815, Warszawa.
1964 r. – Elbląg w sporze o cła morskie w latach 1637-1638, [w:] Studia gdańsko-pomorskie, pod red. E. Cieślaka, Gdańsk, s. 44-82
1966 r. – Struktura gospodarcza i funkcje rynkowe mniejszych miast województwa pomorskiego w XVI i XVII wieku, Gdańsk
1967 r. - Migracja chłopów i szlachty do miast Pomorza Gdańskiego od połowy XVI do połowy XVII wieku, Zap. Hist., t. 32, z. 3, s. 259-272
1969 r. – Dzieje Helu w latach 1526-1919, [w:] Dzieje Helu, praca zbiorowa, Gdańsk, s. 49-93
1970 r. – Elbląg, Przeszłość i teraźniejszość, wyd. I, Gdańsk; wyd II poprawione i poszerzone, Gdańsk 1978; wyd. III poprawione i rozszerzone, Gdańsk 1988
-Człuchów w 1793 roku (z problematyki pomorskiego miasteczka), Gd. Zesz. Hum, Historia, R. 13, nr 7, s. 81-98
- Die Problematik der kleinen Häften des ehemaligen Polens (Elbląg 16-18.Jh), Stud. Hist. Oeconom., vol 5, s. 142-156
– Zabudowa i ludność Chojnic do XIX wieku, Zesz. Cojn., nr 4, s. 14-32
1971 r. – Koncepce i programy bałtyckie w Polsce przedrozbiorowej, [w:] Polska myśl morska, Pom. Gd., nr 7, pod red. S. Gierszewskiego, Gdańsk, s. 5-20
1972 r. – Z. Bienerowski, S. Gierszewski, Rzemieślnicza produkcja drewnianych żaglowców od XIV do połowy XIX stulecia, [w:] Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, pod red. E. Cieślaka, Gdańsk, s. 60-213
1973 r. – Obywatele miast Polski przedrozbiorowej. Studium źródloznawcze, Warszawa
1975 r. – Problemy rozwoju mniejszych miast Pru Królewskich w XVII i XVIII wieku, Zesz. Nauk. Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 70, s. 189-204
1978 r. – Dzieje Pomorza w latach 1772-1870, [w:] Dzieje Pomorza Nadwiślańskiego, Gdańsk, s. 238-269
1982 r. – Wisła w dziejach Polski, Gdańsk
1985 r. – Problem Polski i Rosji na Bałtyku w XVIII wieku w powojennej historiografii polskiej, Zesz. Nauk. Wydz. Hum. UG, Historia, nr 15, (druk : 1987), s. 59-71
1988 r. – Rozwój Wejherowa w XVII wieku, [w:] Najstarsze dzieje grodu Wejherowa, materiały z sesji naukowej, oprac. Red. Regina Osowicka, s. 29-42
1991 r. – Badania nad zaludnieniem Prus Królewskich, Rocz. Hum., t. 35, (druk : 1991 ), s. 289-296
1993 r. – Port w Królewcu – z dziejów jego zaplecza w XVII-XVIII wieku, [w:] Królewiec a Polska, red. M. Biskup, W. Wrzesiński, Olsztyn, s. 45-52