W Polsce badania nad dokumentami życia społecznego rozpoczęły się w końcu lat pięćdziesiątych, kiedy to na skutek systematycznie doskonalonych metod powielania rosła liczba wydawanych broszur, ulotek, katalogów, zaproszeń, plakatów itp. Do końca XIX wieku określane mianem druków ulotnych, nie były doceniane zarówno przez biblioteki jak i archiwa. Opisywanym rodzajem materiałów najwcześniej zajęli się badacze włoscy, czescy, niemieccy. Zauważono wtedy, że stanowią one cenny materiał dla przyszłych badań naukowych. Podjęto próby zdefiniowania tych materiałów. Pierwszym polskim uczonym, który wyodrębnił opisywany rodzaj wydawnictw i nazwał je najwcześniej dokumentami życia społecznego był Jan Muszkowski. Uczony uznał wartość naukową tych materiałów twierdząc, że druki ulotne nie są bez wartości pod względem naukowym i w związku z tym powinny być przechowywane. Rozwój terminu dżs-ów oraz ewolucja jego zakresu znaczeniowego w Polsce przeszła dwa etapy.

Ekslibris, (łac. ex libris - z książek) - znak własnościowy danego egzemplarza książki, najczęściej ozdobny, wykonany w technice graficznej, z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru (lub np. stylizowanymi inicjałami), lub z nazwą instytucji. Typowy ekslibris jest małą zadrukowaną karteczką przyklejoną do wewnętrznej strony okładki. W prostszej formie może to być np. pieczątka.

Początki dzisiejszej Biblioteki Elbląskiej związane są genetycznie z biblioteką, którą założono ponad 400 lat temu przy Gimnazjum Elbląskim. Powstało ono w 1535 r. jako pierwsza w Polsce średnia szkoła protestancka (innowiercza). Jej organizatorem z ramienia władz miejskich był Wilhelm Gnapheus (1493-1568), zwolennik reformacji, który wcześniej kierował gimnazjum Hadze, a następnie opuścił kraj w obawie przed prześladowaniami religijnymi, i w 1531 r. przybył do Elbląga. Gnapheus miał szersze plany związane z kierowana przez siebie szkołą, chciał przekształcić ją w uniwersytet. Niestety, nie zostały one zrealizowane. Koniecznym elementem kształcenia gimnazjalnego była biblioteka. Do jej utworzenia nie doszło jednak ani w okresie sprawowania funkcji rektora przez Gnapheusa, ani też za kilku jego następców. Nie wiadomo, jakie okoliczności na to nie pozwoliły. Być może w okresie walk o zwycięstwo reformacji i oficjalnego uznania wyznania luterańskiego w Elblągu władze miasta nie przejawiały zbyt dużo troski w tej sprawie. Powstanie biblioteki mogły też opóźniać zbyt częste zmiany na stanowisku rektora.

Sztambuch ( z niem. das Stammbuch, z łac.album amicorum, ang. book of friendship) – czyli niewielki, podręczny pamiętnik. Był bardzo popularny od początku XVI do końca XVIII w. wśród studentów w Niemczech, Polsce, Holandii, Skandynawii i na Węgrzech. Sztambuchy są niezwykle cennym źródłem historycznym, służącym do poznania dziejów studenckich organizacji których działalność przed wybuchem Wiosny Ludów była niemal całkowicie zakazana. Członkowie bractw wymyślili, w celu zachowania ostrożności, specjalne kryptograficzne pismo, którego używali, wpisując się do sztambuchów. Często używane słowo "album" pochodzi od alb, na których w starożytnym Rzymie notowano sprawozdania z codziennych wydarzeń. Później "albusem" nazwano białą tablicę, na której czarnymi literami zapisywano publiczne obwieszczenia. Do sztambucha wpisywano się najczęściej przy okazji pożegnań, po ukończeniu studiów uniwersyteckich. Studenci, wpisując się sobie nawzajem, zapewniali się o przyjaźni i życzyli sobie powodzenia na przyszłość. Prośba o wpis była dowodem zaufania i przyjaźni, dlatego każdemu wpisującemu się zależało, aby jego tekst i ewentualna ilustracja była niebanalna i staranna.

W XIX w. Elbląska Biblioteka Miejska posiadała już 18 tysięcy woluminów. Jej księgozbiór systematycznie się wzbogacał. Cennym nabytkiem była „księga elbląska”, którą przekazał bibliotece w 1869 roku Ferdynand Neumann elbląski aptekarz, ale jednocześnie pasjonat historii regionalnej. Rękopis ten z początku XIV w. był „najstarszym zwodem prawa polskiego”, służył sędziemu krzyżackiemu do sądzenia podległej mu ludności. Prawo polskie było prawem zwyczajowym, dlatego znalezienie jego zapisu było wyjątkowo cenne. Rękopis ten był również nazywany „księgą elbląską”. Niestety jego losy po 1945 roku pozostają nieznane.

II wojna światowa przyniosła ogromne straty i zniszczenia w mieście Elblągu. Dodatkowo wycofujące się wojska niemieckie wywiozły najcenniejsze zabytki rękopiśmienne i inkunabuły. Dla nas spadkobierców – elblążan, na szczęście wojska nie zdołały zabrać całego zbioru liczącego ok. 80 tysięcy woluminów. Zbiory dawnej biblioteki uległy rozproszeniu, a straty są dziś trudne do dokładnego oszacowania. W Elblągu brakowało dobrych warunków do przechowywania tych cennych książek. Zbiór dawnej biblioteki miejskiej został przekazany do Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w listopadzie 1947 roku jako depozyt (na okres pięćdziesięciu lat). Była to decyzja podjęta przez Ministerstwo Oświaty. Do Torunia przekazano 65 tysięcy książek. Wśród starych druków książnicy elbląskiej znalazły się fragmenty prywatnych księgozbiorów mieszczańskich, przekazywanych jej w ciągu wieków. Częściowe badania na księgozbiorze elbląskim ujawniły 600 pozycji pochodzących z dawnych księgozbiorów prywatnych mieszczan XVI i pierwszej połowy XVII w. Informacje uzyskane na podstawie analizy książek przechowywanych w Bibliotece UMK w Toruniu zostały uzupełnione dzięki materiałom z Archiwum Gdańskiego. Dużą wartość źródłową dostarcza historia biblioteki gimnazjalnej w Elblągu opracowana przez Johanna Augusta Merza ok. 1840 r. Wymienił on szereg tytułów książek darowanych przez mieszczan (nie zachowanych do współczesnych czasów). Dzięki temu liczba pozycji, znanych nam z tytułu, wzrosła do prawie 700. Badania nad tymi pozycjami umożliwiły wydobycie nazwisk części bibliofilów elbląskich, a także charakterystyki tych zbiorów. W omawianym okresie Elbląg stanowił silny ośrodek kultury. Od 1535 r. istniała tu pierwsza na terenie Prus Królewskich szkoła średnia, znana jako „gimnazjum”. Swój okres rozkwitu przeżywała, gdy rektorem został Tomasz Rotus, a po nim Jan Mylius. Rotus znany był w Prusach jako wybitny poeta łaciński, nazywano go w panegirykach „pruskim Horacym”. Zgromadził bardzo bogatą prywatną biblioteczkę, złożoną z dzieł teologicznych, filozoficznych i literatury pięknej – głównie pisarzy antycznych. Najstarsze książki w jego zbiorze pochodziły z końca XV w....

Włodzimierz Martin (1940-2005) – syn Marii i Kazimierza, urodził się w Kolonii Chylice (powiat Błonie). Małżonka Krystyna, dwoje dzieci (Michał, Beata). Włodzimierz Martin Szkołę Podstawową ukończył w Gdyni, a I Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego w Elblągu. Tuż po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1958 r. podjął pracę zawodową w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Elblągu jako kierownik działu Gromadzenia i Opracowania. W 1960 r. ukończył III Korespondencyjny Kurs Państwowego Ośrodka Kształcenia Bibliotekarzy w Warszawie. Po odbyciu w latach 1961-1963 zasadniczej służby wojskowej ponownie podjął pracę w Bibliotece Miejskiej w Elblągu. W 1964 r. wstąpił w szeregi PZPR. Od 1 sierpnia 1966 r. powierzono mu obowiązki kierownika Powiatowej Biblioteki Publicznej. W tymże roku podjął też naukę w Państwowym Zaocznym Studium Oświaty i Kultury Dorosłych, a następnie studia zaoczne w Instytucie Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. W 1973 r. został oddelegowany do pracy w Komitecie Miasta i Powiatu PZPR w Elblągu w charakterze instruktora propagandy, a w 1976 r. został przeniesiony do pracy w Wydziale Pracy Ideowo-Wychowawczej KW PZPR. W roku 1977 r. uzyskał tytuł magistra historii na UG. Od 1978 r. – 1990 r. piastował stanowisko dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Elblągu. W roku 1991 został odwołany ze stanowiska dyrektora i zatrudniony jako kierownik Filii Nr 7. W 1993 r. utworzono Ośrodek Czytelnictwa Niepełnosprawnych (OCN) Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej przy ul. Słonecznej – którego został kierownikiem...