Strój ludowy na Żuławach

Strój ludowy na Żuławach wykazywał, z racji pochodzenia dużej części jego mieszkańców, pewne cechy holenderskie, o czym przeczytać można w książce Natur als Grenzerfahrung autorstwa Larsa Kreye, Carstena Stühringa i Tanji Zwingelberg. Potwierdzenie tego spostrzeżenia znajdujemy w gdańskich kalendarzach z okresu dwudziestolecia międzywojennego, np. w ilustracji zamieszczonej w „Danziger Heimatkalender” z 1926, na której dwóch żuławskich chłopów przedstawionych jest w holenderskich chodakach. Przemysław Szafran w swoim opracowaniu Żuławy Gdańskie w XVII w. Studium z dziejów społecznych i gospodarczych pisze z kolei, że na Żuławach istniały przepisy narzucające dozwolony ubiór i zakazujące chłopom pewnych materiałów, jak aksamit i jedwab (aksamit dopuszczano jedynie w kobiecych nakryciach głowy). Ozdoby nie mogły być złote ani z dodatkiem pereł, jedynie z białego niepozłacanego srebra. Ubierać się można było jedynie w zgrzebny, samodziałowy materiał o niskiej cenie. Żuławiacy nie respektowali jednak tych ograniczeń. Nosili ubrania uszyte z zakazanych tkanin, w tym aksamitu i adamaszku, zdarzały się też czapki i kapelusze z futra (np. kuniego). Bielizna uszyta była z lnu (dozwolonego), ale też z importowanego płótna bieliźnianego. Dodatek odświętnego stroju stanowiły trzewiki, często z kurdybanu, pończochy i chusteczki do nosa. Pończochy nosiły zarówno kobiety i dzieci, jak i mężczyźni (mężczyźni nawet częściej). Często były one kolorowe (np. czerwone).
Bogatym treściowo materiałem ikonograficznym jest zamieszczona w „Danziger Heimatkalender” fotografia żuławskiej dziewczyny, niosącej jedzenie dla robotników w polu. Pod fotografią znajduje się dokładny opis stroju – data: ok. 1850 r,, dziewczyna trzyma garnki-dwojaki z posiłkiem oraz rodzaj koszyczka, zw. po niemiecku Lischke, spódnica z ciemnoniebieskiej tkaniny wełnianej, u dołu czerwony rąbek szerokości ok. 20 cm. Niebieski fartuszek z jaśniejszym wzorem (nazywany koltdruckschet Schelldok), bez klapy (górnej części). Pod spodem zielony nankinowy gorset, sznurowany z przodu, pod nim czerwona chustka na piersi. Na głowie kapturek wiązany pod szyją szerokimi wstążkami.
W połowie XIX w. w podróż na Żuławy udał się Louis (Ludwig) Passarge – niemiecki podróżnik, tłumacz, pisarz i redaktor. Swoje wrażenia opisał w esejach z podróży - Aus dem Weichseldelta : Reiseskizzen. Zawarł w nich opisy rzeczy i zjawisk, które zwróciły jego szczególną uwagę, między innymi charakteru i mentalności Żuławiaków oraz ich stroju. Passarge wzmiankuje, że Żuławiacy ubierają się wręcz luksusowo, zwłaszcza z okazji ślubów, świąt, wkładają wtedy ubrania z najdroższych jedwabnych tkanin. z relacji wynika też, że Żuławiacy lubowali się w żywych barwach: zieleni, żółci, błękicie, a przede wszystkim czerwieni (mowa o tym w kontekście domów, ale prawdopodobnie odnosiło się to też do strojów).
Typowym przedmiotem użytkowym, a jednocześnie dodatkiem do kobiecego stroju była na Żuławach tzw. Lischke – koszyczek w kształcie torebki lub kuferka, wyplatany z wikliny.
Możliwe, że ubrania Żuławiaków były zdobione perłami, bo na tych terenach rozwinięte było hafciarstwo z użyciem pereł. Elementem zdobniczym były też rybie łuski (na pewno ozdabiano nimi aksamitne kapy, obrusy, derki).
Bogaci mieszkańcy Żuław wzorowali się na mieszczanach gdańskich, sprowadzali z Gdańska materiały, ozdoby, przedmioty użytku codziennego, nawet artykuły spożywcze. Po wpływem Gdańska ludowy strój na Żuławach zaczął zanikać już w XIX w., zastąpiony przez ubiór mieszczan gdańskich.