Elbląska Kasa Wdowia (Elbinger Prediger Witwenkasse)

Wyższa zwykle śmiertelność wśród mężczyzn była przyczyną powstawania problemów zaopatrzenia wdów i sierot. Prawo przewidywało możliwość pozostawania przez pewien okres czasu mieszkania w plebanii lub zamieszkania w parafialnym domu wdów po pastorach, nawet dochody przez krótki czas otrzymywały wdowy po zmarłej osobie. Jednakże najczęściej osoby takie pozostawiane były łasce rodziny. Pastorzy elbląscy postanowili rozwiązać ten problem drogą otworzenia własnej kasy wdowiej. W 1620 r. piętnastu pastorów wpłaciło po 40 talarów, co dało sumę 600 talarów, które przekazano kasie miejskiej. Odsetki miały tworzyć właściwy fundusz zapomogowy. Niestety Rada Miasta postanowiła nie wypłacać odsetek i taki stan trwał do 1738 r. kiedy to senior pastorów Daniel Rittersdorf wynegocjował zwrot samych złożonych ponad stu laty funduszy i wraz z innymi pastorami założył elbląską kasę wdowią (dotrwała do 1826 r.) Pod koniec wieku XVIII również czynniki państwowe założyły Królewsko-Pruski Zakład Powszechnego Zaopatrzenia Wdów. Zakładał on iż wdowie i dzieciom zmarłego pastora przysługiwał tzw. Sterbequartal – czyli kwartał, w czasie którego będą pobierały wynagrodzenie po zmarłym. W niektórych okolicach Prus znano tzw. Gnadenjahr – rok łaski. W tym czasie wdowa z dziećmi powinna przenieść się do domu wdów, o ile oczywiście taki w danej miejscowości istniał. Działalność tego zakładu nie była bardzo skuteczna, ponieważ nie wszyscy zobowiązani do niego wstępowali. Fryderyk Wilhelm III wydał 17.07.1816 r. rozporządzenie gabinetowe, w którym zarządził iż każdy urzędnik, duchowny czy nauczyciel który pragnął wstąpić w związek małżeński musiał zadeklarować sumę jaką zamierzał wpłacać na poczet przyszłego udziału dla małżonki w kasie wdowiej. Rozporządzenie to nie dotyczyło niższych pracowników kościelnych i nauczycieli szkół podstawowych. Należało również dołączyć zaświadczenie wystawione przez lekarza iż kandydat na męża nie jest chory na gruźlicę, puchlinę (dawna nazwa w medycynie na obrzęki różnego pochodzenia) bądź inną chorobę przewlekłą. Były też inne restrykcje, karano finansowo duchownych którzy nie upewnili się o podpisaniu dokumentów przez kandydatów wstępujących do kasy wdowiej lub nie posiadali zrzeczenia się małżonki iż rezygnuje z renty wdowiej. Główną przyczyną nie przystępowania do kas było ubóstwo, stąd też ministerstwo zwróciło się do poszczególnych Regencji z wnioskiem, by na konto kandydatów do tego funduszu, którzy nie osiągali rocznego przychodu w wysokości 400 talarów dopłacić taką sumę, która umożliwiłaby wdowie osiągnięcie renty w wysokości 100 talarów rocznie. Przykładem może być druk z 1926 r. Hugo Abs’a, wymieniający w : „Fünfzigjährige Geschichte des Vereins der mittleren Gemeindebeamten der Stadt Elbing” funkcjonowanie Stowarzyszenia Urzędników Gminnych średniego szczebla w Elblągu. W druku wymienione są instytucje zapomogowe i fundusze Stowarzyszenia, np. kasa wypłacająca pieniądze w razie śmierci członka związku (np. na pochówek), fundusz Wdów i Sierot. Biblioteka Elbląska posiada również w swoich zbiorach „Statut der Wittwen- und Waisenkasse der Subaltern und Unterbeamten der Stadt”. Jest to statut kasy wdów i sierot po podwładnych i urzędnikach niższego szczebla w Toruniu. Kasa powstała, by w razie śmierci mężów i ojców, którzy sprawowali w/w funkcje, wypłacać zapomogi sierotom i wdowom po nich. Zobowiązani do przystąpienia do kasy byli wszyscy urzędnicy miejscy, którym przysługiwało prawo do emerytury (za zgodą magistratu należeć mogli również ci, którzy zatrudnieni byli bez przywilejów emerytalnych). Składki pracowników na kasę wynosiły 3% ich pensji. Kasa utrzymywała się dodatkowo z nadwyżek dochodów nad wydatkami i odsetek od nich, dotacji ze strony miasta i darowizn prywatnych osób.
Źródło :
1. Józefczyk Mieczysław, Elbląg : 1772-1850 : kościoły chrześcijańskie na przełomie dwu epok, Pelplin 2000, s. 187-188