Sprengel (Sprengel von Robern) Jan - nauczyciel, sekretarz rady, burmistrz i burgrabia elbląski

Sprengel (Sprengel von Robern) Jan – nauczyciel Gimnazjum Elbląskiego, sekretarz rady, burmistrz i burgrabia elbląski. Urodzony w 1517 r. w rodzinie Walentego i Anny z domu Kantelbergin. Początkowe wykształcenie pobierał w rodzinnym mieście, studia rozpoczął w Wittenberdze w 1535 r. Po roku wrócił, aby zostać nauczycielem w otwartym wówczas gimnazjum. W 1541 r. przeszedł do pracy w radzie miejskiej jako sekretarz. Ukończył studia zdobywając stopień magistra w 1546 r. Źródła nie podają czy dalej pracował w szkole, natomiast często brał udział w poselstwach rady elbląskiej na sejmiki pruskie, sejmy, załatwiał różne sprawy na dworze królewskim, u księcia Albrechta. W 1566 r. został wybrany do Rady Miejskiej. Nazwisko Spengela często przewijało się w trakcie konfliktu Rady Miejskiej z M. Friedwaldem, gdyż właśnie Jan wraz z burmistrzem M. Schulzem najczęściej był wymienianym członkiem władz miejskich popełniającym nadużycia np. o fałszowanie testamentów i inne wykroczenia w czasie pełnienia urzędu sekretarza. Po upokorzeniu się gdańszczan Zygmunt August w 1570 r. przywrócił wszystkich do łask, a wśród nich Sprengela. W 1576 r. został wybrany do grona burmistrzów. Urząd ten pełnił już do śmierci. Siedmiokrotnie był wybierany na burmistrza prezydenta. Sprawował aż 17 razy urząd burgrabiego (ostatni raz w 1601 r.) Wywierał wielki wpływ na politykę Rady Miejskiej, często reprezentował ją na sejmikach, sejmach elekcyjnych, prowadził liczne pertraktacje zarówno z centralnymi władzami jak i lokalnymi w Prusach Królewskich. Po przybyciu do Prus królewskich Stefana Batorego, poszedł za przykładem Torunia i w imieniu Elbląga złożył królowi przysięgę na sejmie toruńskim w 1576 r. Batory nobilitował go i odtąd Jan używał nazwiska Sprengel von Robern. Nobilitacja była nagrodą za opowiedzenie się po stronie polskiego króla. Jan poparł też królewskie plany przeniesienia polskiego handlu morskiego z Gdańska do Elbląga oraz budowaniu okrętów dla króla. W odwecie gdańszczanie wspierani przez flotę duńską, dokonali najazdu na Elbląg i jego terytorium. Dopuścili się wielu zniszczeń w dobrach miejskich, zatarasowali tor wodny prowadzący do elbląskiego portu. Sprengel był wtedy burgrabią i współorganizatorem obrony Elbląga. Sam handel Elbląga z Anglią przynosił Elblągowi spore dochody i sam Jan czynił wiele starań u króla aby trakt handlowy z Anglią przedłużyć lub chociaż aby mógł działać ”angielski kantor”. Tę walkę niestety z Gdańskiem przegrał. Udało mu się natomiast obronić działalność angielskiej kampanii w Elblągu. Cała walka o handel z Anglią doprowadziła do zerwania związków Elbląga z Hanzą. Sprengel odgrywał dużą rolę w życiu religijnym i umysłowym Elbląga. Był zwolennikiem przestrzegania przywileju z 1558 r., pozwalającego na swobodne wyznawanie luteranizmu wg konfesji augsburskiej. Brał czynny udział w sporach między duchowieństwem różnowierczym. Przez wiele lat sprawował urząd scholarchy, tj. zwierzchnika z ramienia Rady Miejskiej nad szkołami, to właśnie z jego inicjatywy w 1599 r. zbudowano nowy budynek dla Gimnazjum Elbląskiego. To właśnie on sprowadził do Elbląga, wspaniałego pedagoga, prześladowanego przez luterańskich pastorów – mgra J. Myliusa. Za jego rządów gimnazjum podniosło swoją rangę do uczelni półwyższej zwanej gimnazjum akademickim. Sprengel był typowym reprezentantem patrycjuszy, energicznie realizującym interesy społeczeństwa z zakresu polityki, gospodarki i kultury. Zmarł 5.09.1602 r. w Elblągu podczas zarazy.

Źródło :
Marian Pawlak, Sprengel (Sprengel von Robern) Jan (1517-1602), W : Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 4 – pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 250 - 252