Historia, artykuły, słownik historyczny

Z dziejów Biblioteki Elbląskiej (cz. 2)

  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • warning: Parameter 1 to theme_field() expected to be a reference, value given in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/includes/theme.inc on line 170.
  • : Function ereg() is deprecated in /home/elaiter/public_html/wortal_historyczny/modules/paging/paging.module on line 106.
Autor: Elżbieta Paprocka | Kategoria: Biblioteka Elbląska im. Cypriana Norwida Instytucje kultury | Data utworzenia: 04.11.2009

W XIX w. Elbląska Biblioteka Miejska posiadała już 18 tysięcy woluminów. Jej księgozbiór systematycznie się wzbogacał. Cennym nabytkiem była „księga elbląska”, którą przekazał bibliotece w 1869 roku Ferdynand Neumann elbląski aptekarz, ale jednocześnie pasjonat historii regionalnej. Rękopis ten z początku XIV w. był „najstarszym zwodem prawa polskiego”, służył sędziemu krzyżackiemu do sądzenia podległej mu ludności. Prawo polskie było prawem zwyczajowym, dlatego znalezienie jego zapisu było wyjątkowo cenne. Rękopis ten był również nazywany „księgą elbląską”. Niestety jego losy po 1945 roku pozostają nieznane.
W XIX w. Elbląska Biblioteka Miejska posiadała już 18 tysięcy woluminów. Jej księgozbiór systematycznie się wzbogacał. Cennym nabytkiem była „księga elbląska”, którą przekazał bibliotece w 1869 roku Ferdynand Neumann elbląski aptekarz, ale jednocześnie pasjonat historii regionalnej. Rękopis ten z początku XIV w. był „najstarszym zwodem prawa polskiego”, służył sędziemu krzyżackiemu do sądzenia podległej mu ludności. Prawo polskie było prawem zwyczajowym, dlatego znalezienie jego zapisu było wyjątkowo cenne. Rękopis ten był również nazywany „księgą elbląską”. Niestety jego losy po 1945 roku pozostają nieznane. Przez cały wiek XIX powiększał się księgozbiór biblioteki, ale również zmieniał profil tego księgozbioru. Przewaga literatury teologicznej, pochodzącej głównie z XVII- XVIII wieku ustępowała w wyniku nowych nabytków- współczesnej literaturze humanistycznej. Powiększający się księgozbiór wymuszał także zmianę siedzib biblioteki. W 1882 roku została ona przeniesiona razem z gimnazjum do nowego budynku przy ul. Królewieckiej (księgozbiór liczył wówczas 25000 woluminów). W 1915 r. biblioteka przeprowadziła się do zaadoptowanego dla jej potrzeb budynku przy ulicy Am Lustgarten 6 (dzisiejszy Plac Wolności). Księgozbiór liczył już 40 tysięcy woluminów, do dyspozycji korzystających ze zbiorów była czytelnia książek i czasopism na 32 miejsca., wypożyczalnia z katalogami. (Pod koniec dziewiętnastego wieku został wydany drukiem katalog biblioteki miejskiej w Elblągu autorstwa L. Neubauera).Biblioteka stała się ważnym dla miasta ośrodkiem kultury-organizowano w niej odczyty naukowe i spotkania literackie. W 1921 r. założono pierwszą filię biblioteczną (przy dzisiejszej ulicy Wapiennej), przetrwała on jednak tylko dziesięć lat. Biblioteka pracowała przez cały okres II wojny światowej, wycofujące wojska niemieckie nie zdołały zabrać całego zbioru liczącego 80 tysięcy woluminów, ale najcenniejsze zabytki rękopiśmienne i wiele inkunabułów wywieziono. Zbiory dawnej biblioteki uległy rozproszeniu, straty są dziś trudne do dokładnego oszacowania. Ze względu na duże zniszczenia i w związku z tym brak warunków do przechowywania książek zbiór dawnej biblioteki miejskiej został przekazany do Biblioteki UMK w Toruniu w listopadzie 1947 roku jako depozyt (na okres pięćdziesięciu lat). Była to decyzja podjęta przez Ministerstwo Oświaty. Do Torunia przekazano 65 tysięcy książek. Pomimo konieczności oddania zbiorów zabytkowych, w powojennym Elblągu przystąpiono do organizacji biblioteki. Trudno określić, kiedy dokładnie zaczęła ona funkcjonować, ale wpisy w pierwszej księdze inwentarzowej rozpoczynają się od 25 lutego 1946 roku. Biblioteka powiększała swój księgozbiór w oparciu o dary oraz o zakupy z subwencji władz (udzielanych na mocy Dekretu o bibliotekach z 12 IV 1946 roku. Od czytelników pobierano opłaty abonamentowe za korzystanie z biblioteki (10 zł miesięcznie) oraz kaucję w wysokości 100 zł, którą można było zamienić na dar książkowy. W 1949 roku Biblioteka otrzymała własny budynek przy ul. Łączności 2, rok później powstały trzy pierwsze filie, a w 1959 było ich dwanaście. W 1957 utworzono Dział Naukowy. Imię Cypriana Norwida nadana bibliotece w 1970 roku, w związku z obchodami 25- lecia jej działalności, pięć lat później w związku z reformą administracyjną biblioteka uzyskała status wojewódzkiej (połączono ją wówczas z biblioteką powiatową). W 1979 roku przekazano bibliotece podniesiony z wojennych zniszczeń zabytkowy obiekt dawnego szpitala i kościoła św. Ducha w Elblągu. Dwadzieścia lat później biblioteka straciła status instytucji wojewódzkiej, w związku z reformą administracyjną. Jednak w tym czasie bardzo ważna była inna kwestia- odzyskania skierowanego po wojnie do Torunia depozytu. Działania w tej kwestii podejmowano już wcześniej- w latach sześćdziesiątych w wyniku starań Józefa Lassoty odzyskano 1439 woluminów, wcześniej rewindykowano również część zbiorów z Instytutu Bałtyckiego. W 1994r. elbląskie władze wypowiedziały Bibliotece UMK umowę z 1947 roku, nie zgadzając się na przedłużenie depozytu o kolejne dwadzieścia pięć lat. Ostatecznie do zwrotu depozytu doszło w latach 2000-2002, kiedy Biblioteka otrzymała do użytku dodatkową powierzchnię w kamieniczkach przy ul. Św. Ducha. W sumie przejęto prawie 47 000 woluminów wydawnictw ciągłych, pond 8500 starodruków (druki tłoczone do końca XVIII w.), 69 inkunabułów, 81 wydawnictw kartograficznych, 514 muzykaliów, 388 rękopisów i 9950 woluminów czasopism. Opracowano na podstawie: J. Sekulski, Elbląg i jego biblioteka, w: Biblioteka Elbląska. Przeszłość i teraźniejszość, red. Piotr Derlukiewicz, b.r.w., s. 5-30. K. Greczycho, Powojenne dzieje bibliotekarstwa publicznego w Elblągu, w: Biblioteka Elbląska 1601-2001. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji 400-lecia Biblioteki Elbląskiej, red. W. Długokęcki, Elbląg 2001, s.82-93.