Biblie w zbiorach Biblioteki Elbląskiej (XV-XVIII w.)

Główny trzon zasobu starych druków Biblioteki Elbląskiej stanowi Biblioteka Gimnazjalna i Biblioteka Miejska w Elblągu. Katalog Biblioteki Miejskiej z roku 1894 rejestrował 91 woluminów Biblii w wydaniu całościowym oraz 82 egzemplarze Starego i Nowego Testamentu, w tym 14 Biblii wydanych po 1800 roku. Do dnia dzisiejszego w naszym księgozbiorze zachowało się 165 wydań Biblii z XV-XVIII w., co stanowi około 2 procent zbioru starych druków.Przeważają Biblie w języku niemieckim, głównie protestanckie.Nie zawsze jest to pełny tekst Starego i Nowego Testamentu, czasami są to tylko poszczególne księgi lub nawet ich fragmenty. Nie każda edycja wielotomowa zachowała się w komplecie w naszych zbiorach. Możemy tu spotkać różnorodność edycji Biblii w przekroju chronologicznym, napisane w wielu językach i dialektach, wydawane w różnych formatach, począwszy od wielkich foliałów po małe edycje kieszonkowe. Podziwiać możemy księgi bogato zdobione, ilustrowane drzeworytami i miedziorytami oraz te skromne, przeznaczone do powszechnego, codziennego użytku. Niestety, w zbiorach biblioteki nie zachowała się żadna Biblia rękopiśmienna. Biblie wydane drukiem obejmują 3 inkunabuły oraz 162 biblie z XVI-XVIII wieku. Inkunabuły Najstarszą Biblią w naszych zbiorach jest Biblia niemiecka wydana w latach 1476-1478 przez niemieckiego drukarza Johanna Sensenschmidta z Egeru.Zawiera liczne drzeworyty ręcznie kolorowane oraz ozdobne inicjały. Właścicielem biblii był Karol Ramsey młodszy, burmistrz Elbląga. Biblie XVI w. Biblie XVI-wieczne wydane są w językach: niemieckim, łacińskim, hebrajskim, greckim, syryjskim. Pojawiają się również pierwsze przekłady na języki narodowe : Biblia w języku czeskim i chorwackim oraz Biblie-Polyglotty (wielojęzyczne). Jedną z najpiękniejszych Biblii w zbiorach biblioteki stanowi Biblia protestancka w przekładzie Marcina Lutra, wydana w 1545 roku w Wittenberdze. Przepięknie zdobiona, posiada ozdobne inicjały oraz drzeworyty ręcznie kolorowane. Na uwagę zasługuje również Biblia-polyglotta, wydana w latach 1568-1573 w słynnej oficynie antwerpskiej Plantina. Zawiera tekst Starego Testamentu w języku hebrajskim, aramejskim, greckim i łacińskim. Należała do elbląskiego rajcy Andrzeja Morenberga. Wewnątrz Biblii, na stronie przedtytułowej znajduje się malowany ręcznie ekslibris herbowy właściciela. Biblie ; XVII w. Wśród Biblii XVII w. dużą wartość bibliofilską posiada Biblia w języku walijskim, wydana w Londynie w 1689 roku. Pierwszą właścicielką była Maria, królowa angielska, żona Wilhelma III Orańskiego. Oprawa zawiera monogram królowej z koroną tłoczony w środku zwierciadła. Następnym właścicielem był szczeciński bibliofil Jacob Perard, który podarował Biblię bibliotece gimnazjalnej w Elblągu. Biblie XVIII w. Biblie XVIII w. stanowią największą grupę w zbiorach biblioteki. Dominują Biblie w języku niemieckim, greckim, angielskim, francuskim. Pojawia się również Biblia w języku litewskim oraz jedyna Biblia w języku polskim w przekładzie Jakuba Wujka. Orientale języki prezentuje Biblia w języku tamilskim oraz malabarskim. Interesującym przykładem jest tzw. Biblia Pentapla wydana w  Hamburgu w latach 1710-1712. Składa się z pięciu części: część I. - przekład rzymsko-katolicki, część II - przekład ewangelicko-luterański, część III - przekład  ewangelicko-reformatorski, część IV przekład hebrajski , część V - przekład holenderski. Biblie gromadzili w Elblągu profesorowie miejscowego gimnazjum, duchowni, urzędnicy miejscy, lekarze, bogaci mieszczanie. Grono bibliofilów elbląskich tworzyli m.in. David Braun, Johann Daniel Hoffmann, Jerzy Daniel Seyler, Karol Ramsey, Samuel Meienreis, Stefan Loitz i wielu innych. Losy księgozbiorów po śmierci właścicieli potoczyły się różnie. Wiele z nich trafiło do Biblioteki Gimnazjalnej i Biblioteki Miejskiej i dzięki odpowiedniej trosce mogą do dziś cieszyć następne pokolenia elblążan.
Literatura:
M. Filipiak, Biblia jako tekst religijny i kulturowy, 1993
M. Strutyńska, Dawne biblie ze  zbiorach Biblioteki UMK, 1995